$80 млрд. зарари Тоҷикистон аз “фирори мағзҳо”. Чаро он меафзояд?
Сардори собиқи Хадамоти муҳоҷирати Тоҷикистон сабаби рафтани табибу омӯзгор ва зарари кишвар аз ҳисоби онҳоро гуфт.
Ҳафтаи гузашта дар Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Тоҷикистон вазъи таъминоти кадрӣ дар соҳаи маориф ва тандурустӣ баҳс шуд, ки дар он намояндагони ҳукумат ва мутахассисон ширкат доштанд. Мавзӯи меҳварии чорабинӣ “фирори мағзҳо” ё кӯч бастани мутахасисони соҳаи маорифу тандурустӣ ба хориҷи кишвар ва афзоиши қабули шаҳрвандии Русия аз сӯи зодагони Тоҷикистон буд.
Анвар Бобоев, собиқ сардори Хадамоти муҳоҷирати Тоҷикистон, коршиноси масоили муҳоҷират яке аз иштирокчиёни баҳси мазкур буд, ки баъзе ҷанбаҳои “фирори зеҳнҳо”-ро ба чолиш кашид. Ӯ аз ҷумла гуфт, аз Тоҷикистон рафтани мутахассисон ба иқтисоди кишвар қариб 80 миллиард доллар зарар овардааст.
Дар робита ба муҳим будани мавзӯъ, “Азия-Плюс” тасмим гирифт, ки бо Анвар Бобоев мусоҳиба ороста, баъзе аз паҳлӯҳои кӯчбандии мутахасисон ба хориҷи кишварро рӯшан кунад.
- Бисёриҳо сабаби асосии “фирори зеҳн”-ҳоро маоши паст ва додани имтиёз аз сӯи кишварҳои қабулкунанда маънидод мекунанд. Ба фикри Шумо, чаро мутахасиссони тоҷик аз кишвар мераванд?
- Тайи даҳсолаҳои охир ҳазорҳо нафар кадрҳои болаёқату бомаърифати кишвар тарки Ватан карданд ва мутаассифона, ин раванд то ҳол идома дорад, ки оқибати он хисороти калони ақлию зеҳнӣ буда, рушди устувори мамлакатро халалдор мекунад.
Дар баробари ниҳоят паст будани музди меҳнат, сабабҳои асосии “фирори зеҳнҳо”, сатҳи баланди бекорӣ ва пайдо накардани кори арзанда ё шуғли пурмаҳсул, сарбории зиёди ғайривоқеӣ, муносибати дурушт аз тарафи роҳбарияти муассиса ва надоштани имконияти пешравӣ дар мансаб мебошад.
Дар натиҷаи аз соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти мамлакат ба хориҷа рафтани кормандону мутахассисон, имрӯз мушкилоти нарасидани мутахассисони лаёқатманд ва собиқадор дар соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи мамлакат ба амал омадааст.
Дар бисёре аз мактабҳои кишвар теъдоди талабагон дар як синф ба ҳисоби миёна 40-50 нафарро ташкил медиҳад, ҳол он ки меъёри муқарраршуда барои муассисаҳои таҳсилоти умумӣ то 25 нафар муайян карда шудааст.
Ба монанди ин, дигар мушкилиҳои зиёд низ вуҷуд доранд. Магар бо чунин аҳвол мо метавонем сифати таълимро барои фарзандон баланд бардорем ва аз қисми зиёди онҳо кадрҳои бамаърифати сатҳи байналхалқиро ба воя расонем?
Дар баробари соҳаи маориф, мушкилиҳо дар соҳаи тандурустӣ ҳам ба назар мерасанд ва яке аз онҳо нокифоя будани музди меҳнати миёнаи табибон аст, ки он дар байни кишварҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ пасттарин мебошад.
Аз Тоҷикистон рафтани кадрҳои боистеъдод боиси боз ҳам хароб гардидани тавоноии муассисаҳои соҳаи маориф ва тандурустӣ мегардад ва аз ин хотир, азнавсозӣ ва қабули нақшаю барномаҳои созанда дар ин самти фаъолият ба мақсад мувофиқ аст.
- Оё омори мушаххасе мавҷуд аст, ки давоми 30 соли охир чанд мутахассис тарки соҳа карда ба хориҷа рафтаанд?
- Дар асоси маълумоти оморӣ, аз соли 1991 то 2010-ум 266 ҳазор нафар мутахассиси соҳаҳои гуногун, махсусан соҳаҳои тандурустӣ ва маориф тарки соҳа карда, ба хориҷи кишвар кӯч бастаанд.
Аз ҷумла, дар 20 сол (1991-2010), 17 ҳазор корманди соҳаи маориф, 25 ҳазор мутахассиси соҳаи тандурустӣ, 162 ҳазор нафар корманди соҳаи саноат, 40 ҳазор корманди соҳаи нақлиёт ва алоқа, 22 ҳазор мутахассиси соҳаҳои илм ва хизматрасонии илмӣ, фарҳанг ва санъат аз Тоҷикистон кӯчида, ҳамин шумора кам гардид.
Мутаассифона, солҳои минбаъда чунин маълумоти оморӣ пешниҳод намегардад, аз ин лиҳоз имконияти таҳлили воқеии хисороти кадрӣ ба кишвар дар 10 соли охир маҳдуд аст.
- Оё омори мушаххасе мавҷуд аст, ки давоми 30 соли охир чанд мутахассис тарки соҳа карда ба хориҷа рафтаанд?
- Дар асоси маълумоти оморӣ, аз соли 1991 то 2010-ум 266 ҳазор нафар мутахассиси соҳаҳои гуногун, махсусан соҳаҳои тандурустӣ ва маориф тарки соҳа карда, ба хориҷи кишвар кӯч бастаанд.
Аз ҷумла, дар 20 сол (1991-2010), 17 ҳазор корманди соҳаи маориф, 25 ҳазор мутахассиси соҳаи тандурустӣ, 162 ҳазор нафар корманди соҳаи саноат, 40 ҳазор корманди соҳаи нақлиёт ва алоқа, 22 ҳазор мутахассиси соҳаҳои илм ва хизматрасонии илмӣ, фарҳанг ва санъат аз Тоҷикистон кӯчида, ҳамин шумора кам гардид.
Мутаассифона, солҳои минбаъда чунин маълумоти оморӣ пешниҳод намегардад, аз ин лиҳоз имконияти таҳлили воқеии хисороти кадрӣ ба кишвар дар 10 соли охир маҳдуд аст.
-Чӣ бояд кард?
-Барои омода намудани мутахассисони босалоҳияту баландихтисос ва ҷавобгӯ ба талаботи замони муосир, бо ҷалби коршиносони байналмилалӣ ва шарикони рушд, ба консепсия ва барномаҳои соҳаҳои маориф ва тандурустӣ ислоҳот ворид карда шавад.
Инчунин, бо мақсади паст намудани сатҳи муҳоҷирати кадрҳои соҳаҳои маориф ва тандурустӣ, роҳбарони ҳукумати шаҳру ноҳияҳо якҷо бо мақомоти марбута барои дастгирӣ ва ҳавасмандгардонии кадрҳои ҷавон имтиёзҳо пешниҳод кунанд.
Танҳо дар ин сурат, мо метавонем аз тарки кишвар кардани мутахассисон пешгирӣ кунем.
