Рӯзи дигаре дар ҳамин айём дони меваеро ба замин коштам. Парвариданро дӯст медоштам. Лаззат мебурдам аз он ки тарбияти чизе аз ман вобаста аст. Нигоҳубинам аз назари худам ҳарф надошт. Дар канораш ниҳоли дигаре низ сар кашид. Аз дони аз куҷое овардаи бод ва ё чизеву касе. Баъди чанде ниҳоли шинонидаам гӯё таслими тақдираш гашт, ки дар айни сабзидан хушкид. Аммо ниҳоли худрӯе, ки “бесоҳиб” мехондамаш, сабзиду шукуфон гардид.

Инҳо танҳо чанд хотироте аз айёми кӯдакӣ нестанд. Инҳо дар худ моҳияти он чизе, ки доштанаш хости ҳамагон аст, он чизе, ки монеи монеаҳо мегардад, он чизе, ки имкони васеи интихоб медиҳад, он чизе ки сабаби расидан ба мақсадҳост ва он чизе, ки нахустшарти хушбахтист, яъне озодиро ниҳон медорад. Воқеан, аҳамияташ барои кулли мавҷудот муҳим аст. Арзишаш гарону мақомаш аввалин аст. Хусусан барои инсон нахустин дастоварди рӯзгору ганҷу дороӣ аст.

Дар кӯдакӣ ҳамеша орзуи бузург шуданро мекунем. Меандешем, ки бо бузург шудан, ба ҳама хостаҳоямон даст меёбем. Дунё дар пеши мо фазое хоҳад буд ва мо паррандавор дар он пар хоҳем зад. Дигар аз касеву чизе вобаста нахоҳем буд. Чаро? Чун мо аз нахустин рӯзҳои рӯзгор озодихоҳем. Чун мехоҳем зинда буданамон танҳо он бошад, ки нафас мекашем, на балки лаззат бурдан аз ҳар рӯзи рӯзгор. Ба ин гуна зистани воқеӣ, ки ҳадяи барнагарданда аст, боз ҳам боис мегардад озодӣ. Агар лаҳзае худро аз ин неъмат маҳрум тасаввур намоем, чӣ даҳшатест зиндагӣ. Марг нест аммо зистан низ хонданаш нашояд. Нафас кашида мешавад, аммо танг. Фазо ҳаст, аммо гӯё моро намеғунҷонад. Ҳаво дорем, аммо имкони парвоз на. Бол дорем, аммо паридан муҳол. Макони садоямон гулӯ мегардаду баёнамон хомӯшӣ. Ҳамон кабки “доро”-и нодор аз дороӣ мегардему ҳамон ниҳоли дар замини нармбудаи бо сахтӣ рӯйида. Зеро озодӣ надорем. Вобастаем. Маҳрумем. Побандем.

Мо ҳамеша бо андешаҳою ғояҳои дар сарамон чархзананда мефахрем. Буданашон тавоноиямон маҳсуб мешаваду амалӣ шуданашон дастовардамон. Аммо асоси пайдоиши онҳо чист? Бале, озодӣ. Пас чӣ гуна як сокини кишвари ҷангзада фикри кашфу инкишоф дар сар парварад, дар ҳоле ки мағзи ӯ танҳо аз андешаи чӣ гуна зинда мондан пур шудааст. Чӣ гуна як кӯдаки нав вориди дунёи ҳастӣ шуда, зиндагидӯстдор гардад, он ҷо, дар ҳоле ки ҳар рӯзи рӯзгор чун тири дар камон буда таҳдид ба марг мекунаду ҳар навозиши модарона пур аст аз ашки ҳасрат. Ҳар айём шириниҳояшро аз даст додаву нафаси озод мубаддал гардидааст ба ягона орзуи ҳамагон. Он замон дигар барои онҳо ҳадафи расидан ба мақсуду муроди оянда нест, балки расидан танҳо то фардост...

Маънии зиндагӣ дар зистан аст. Зистан бо майли худ, доштани интихоби васеъ ва осон будани анҷом додани ҳар орзу аз зистани вобаста будан аз чизеву касе, маҳдуд будани орзуҳо ва маҳв гардидани амалҳо тафовути зиёд дорад. Пас аъзои кадоме аз ин гурӯҳ маънии аслии зиндагиро дарк мекунанд? Албатта гурӯҳи якум. Зеро ба онҳо насиб гардида неъмате, ки ҳатто заифтарин умедҳоро устувор мегардонаду кӯчактарин имкониятро ба қудрати парвоз табдил медиҳад. Яъне онҳо касб намудаанд озодиро. На он озодиеро, ки танҳо дар коғази рангае нигошта шудаву девори як кунҷи кӯчаеро оро медиҳад. На он озодиеро, ки танҳо бо овози баланд қироат мегардаду чун шеъри аз маънӣ дур гӯшношунид аст. Онҳо соҳибанд он озодиеро, ки қувваю қудрати зиндае мебахшад, ба вуҷуди инсону атрофи он. Онҳо доранд озодиеро, ки мавҷудияташ танҳо дар ҳарфу калом ниҳон нест. Озодии онҳо мушоҳида мешавад дар нафаси аз изтироб дур кашидашуда, дар нигоҳи мунтазири хатаре набуда, дар қалби аз оромиш пуру дар қадами устувор гузошта шуда.

Пас чӣ хуш аст, ки мо зодагони меҳани озодазодагон-Тоҷикистон имрӯз шикастаем тамоми қафасҳоро, тай намудаем кулли ноҳамвориҳоро, убур кардаем ҷумла монеаҳоро, ба даст овардаем озодии воқеан воқеиро. Имрӯзҳо бол мекушоем озод. Пар мезанем ба сӯйи орзуҳо. Мефахрем аз доштаҳо. Меболем аз дастовардҳо. Менозем аз зебоиҳо. Озодиро низ, ки мо соҳибаш ҳастем, сарчашмаю маншае ҳаст. Ва он ҳам чизе ҳаст фаротар аз каломи озодӣ. Он хуршеди фурӯзонфарест, ки нурҳои худро дар алоҳидагӣ ба рӯзгори ҳар яки мо эҳдо мекунад ва рӯшанӣ мебахшад ба роҳамон дар рӯзгор. Он нурҳо озодиянд аз он шеди озодибахш. Яъне он кулли озодист, ки дар ҷузъ таҷассум мегардад, дар зиндагии фардҳои алоҳида. Ва он ҳам ҳаст истиқлол. Истиқлоле, ки таъминкунандаи ҷумла озодиҳост. Пас, воқеан хушбахтист, ки моро нахуст насиб гашт ин сарвату дороӣ, то тавонем бичашем шаҳди меваи хуштамъ - озодӣ. Ин Истиқлоле, ки пайи ба даст оварданаш ҷон бохтем, барои сохтанаш сӯхтем, истиқлоле, ки барои буданаш рафъ кардем кулли нобудҳоро, ношудҳоро, носурҳоро арзандаи шукргӯию қадрдонист. Зеро агар озодиро меваи хуштаъм гӯем, пас Истиқлол дарахти он аст. Агар озодиро роҳи расидан ба мақсад гӯем, пас Истиқлол сарчашмаи он ҳадафҳост. Агар озодиро неъмат гӯем, пас Истиқлол офарандаи он аст. Воқеан, “Зиндагӣ озодии инсону истиқлоли ӯст...” Чӣ хуш ки мо соҳибем озодию сарчашмаи он - Истиқлолро. Чӣ хуш ки мо бо ин доштаҳоямон воқеан мезием дар зиндагӣ!

Ҳоло дунёи калонгаштаи кӯдакиям ҳамин гуна маро ба андеша мебарад. Аз он рӯзҳои кабкпарварию ниҳолшинонӣ ва он сухани падару он ҳолат ёд мекунам. Аммо ҳоло на ҳавас, балки афсӯс мехӯрам. Афсус, ки боарзиштарин, гаронтарин дороӣ-истиқлол ва ширинтарин эҳсос – озодии як ҷонварро қурбонии ҳавову ҳавас кардам. Бехабар аз он ки шояд ӯ дошт он орзуву ормонеро, ки бо парвозҳояш дар фазои беканор табдил ба шоҳболе гардад. Бехабар аз он ки шояд имкон буд, ки чунин ҳам шавад.